Tantra. Wie hier op Hipsy ronddwaalt, heeft daar vast al eens van gehoord.
Misschien heb jij al eens een tantraworkshop gevolgd of een tantramassage ondergaan. Wie weet ben je zelfs een ervaren tantrika. Het kan echter ook dat je tantra tot nu toe - bewust of onbewust - vermeden hebt. Misschien omdat…. je er een ongemakkelijk gevoel over had? Juist dan hoop ik dat je dit artikel leest.
Wat is tantra?
Laten we beginnen bij de vraag wat tantra nu precies is. Voor zover we die vraag kunnen beantwoorden tenminste. Want… vraag het een paar mensen die tantra beoefenen en je krijgt waarschijnlijk allemaal verschillende antwoorden. Toch zullen vaak termen genoemd worden zoals: bewustzijn, ontspanning, acceptatie, mindfulness, lichaamsgericht en een open houding naar seksualiteit.
Als we concreet naar de vorm kijken, dan zie je dat er, net zoals bij yoga, verschillende vormen van tantra bestaan. Je kunt het beoefenen via massage, maar ook via mediatie, dans rituelen. Sommige mensen willen daarbij vooral ‘een fijne tijd hebben’ en lekker ontspannen. Anderen komen bij tantra uit vanuit een verlangen naar een diepgaand spiritueel pad, wetende dat dat pad niet alleen maar over rozen gaat. Ook zijn er mensen voor wie het seksuele aspect van tantra belangrijk is, terwijl er eveneens genoeg mensen zijn voor wie dat in mindere mate of helemaal niet geldt.
Enkele kenmerken van tantra
Ondanks dat tantra vele kleuren kent, zijn er wel degelijk een paar gemene delers te ontdekken.
Tantra is een levensvisie die veel mensen – zeker in het begin - (ietwat) uit hun comfortzone haalt. Via tantra kun je bevrijd worden van belemmerende gewoonten en conditioneringen waarmee je bent opgegroeid, zoals: het meer in je hoofd dan in je lijf leven. Dat klinkt vast fijn, maar het kan in het begin echt ongemakkelijk voelen als blijkt dat je in een workshop vrij mag bewegen, dansen, geluid maken of intens ademen. En vooral als je andere mensen dat allemaal ziet doen terwijl jij zelf een remming voelt. Echter, na een paar keer kun je waarschijnlijk zelf ook helemaal genieten van die vrijheid.
Tantra is duidelijk lichaamsgericht. Het leert je om diep in je lichaam te zakken, meer te gaan ontspannen en meer te gaan voelen. En dat heeft effect op vele vlakken in je leven, ook op je beleving van seksualiteit. Tantra gaat dus zeker niet (alleen) over seks – heel vaak juist niet – maar heeft er wel effect op.
Tegelijkertijd is tantra spiritueel, in de zin dat het je naar je ware kern brengt, dat wat je werkelijk bent, voorbij je persoonlijkheid. Dit maakt dat je steeds makkelijker mee kunt gaan met de natuurlijke flow van het leven en dat je meer en meer verbinding met alles en iedereen kunt ervaren. Toch omarmt tantra niet alleen de lieve leuke dingen in het leven, maar ook de diepe shit. Tantra is daarmee erg een pad van JA tegen alles zeggen. Het is een intens en langdurig pad en geen quick fix voor een ongelukkig leven of een belabberd seksleven.
Welke tantrastromingen en -visies kun je in de praktijk zoal tegenkomen?
Grofweg gezegd hebben we vandaag de dag in het Westen met twee tantrastromingen te maken: westerse neo-tantra (zeer wijd verspreid) en oosterse klassieke tantra (die een opmars aan het maken is). Op veel plekken vind je intussen een combi van beide stromingen.
Neo-tantra
Neo-tantra is een (ver)westerse vorm van tantra die nu zo’n 120 jaar bestaat. Pierre Bernard was een Amerikaanse yogi die door India had gereisd en als mysticus tantra naar het Westen bracht. Wel leek hij vooral geïnteresseerd in sacred sexuality, oftewel het seksuele stuk van tantra. Uiteindelijk kwam hij trouwens in opspraak vanwege seksuele contacten met jonge vrouwelijke leerlingen. Een andere neo-tantraman was de Brit George Woodroffe (Arthur Avalon) die Sanskriet leerde en vervolgens diverse boeken schreef over yoga, tantra, kundalini en aanverwante zaken. Heel veel westerse tantraleraren die hierna kwamen, zoals Margot Anand (bekend van haar vele boeken), namen de aandacht voor een spirituele benadering van intimiteit en seksualiteit over. Hierdoor hebben deze thema’s in het Westen altijd een behoorlijke plek in tantra ingenomen.
Verder is er in de loop der jaren duidelijk een mix met andere werkvormen en stromingen ontstaan. Denk aan taoïsme, boeddhisme, ademwerk, dans en sjamanisme.
Veel aanbod in Nederland kunnen we neo-tantrisch noemen en kent een mengeling met andere werkvormen en stromingen.
Klassieke tantra
De oorspronkelijke klassieke tantra is waarschijnlijk zo’n 1500 jaar geleden ontstaan in India. Hierbij zijn er twee substromingen die zich uiteindelijk ook in het Westen hebben verspreid: hindoeïstische (shaiva) tantra en boeddhistische (tibetaanse) tantra.
Wanneer klassieke tantra precies ontstaan is, weten we niet, maar voor de shaiva tantra geldt dat er vanaf 500 na Chr. geschriften zijn gevonden.
In die tijd waren er in India allerlei religies zoals boeddhisme en hindoeïsme (toen nog opgedeeld in kleinere stromingen). Deze ‘mainstream’ religies kregen op een gegeven moment mystieke, esoterische stromingen die we tantra noemen.
Mystiek wil o.a. zeggen dat de focus ligt op de eigen spirituele zoektocht naar binnen en het je realiseren van het goddelijke in jezelf in plaats van het vereren van een god of wezen buiten jezelf (hoewel dit ook nog steeds kan). Esoterisch wil zeggen dat de kennis en de technieken alleen voor ingewijden toegankelijk waren. Als tantrika had je echt een leraar nodig om de geschriften te begrijpen. Hiervoor onderging je een initiatie.
Bijzonder was dat iedereen die een verlangen voelde naar dit pad, ingewijd kon worden. Het maakte niet uit of je man of vrouw was en uit welke kaste je kwam. Dat was in die tijd voor India met z’n kastenstelsel en strenge leefregels zeer ongewoon. Hiermee was tantra per definitie transgressive (grens- of normoverschrijdend). Als iemand een roeping voelde, kon hij of zij zich bij een leraar melden. Leerlingen bleven vaak lang bij een leraar en vaak had een leraar maar één bepaald geschrift waar hij of zij mee werkte.
Tantra was trouwens op meer fronten transgressive. Sommige tantrika’s aten vlees, mediteerden op crematieplaatsen of dronken alcohol. Allemaal dingen die de ‘gewone’ Indiër in principe niet deed. Er waren ook seksuele meditaties, maar die waren wel alleen voor de ervaren tantrika’s die dus al veel spirituele beoefening hadden gedaan. Het ‘grensoverschrijdende’ kun je wellicht beter begrijpen als je je realiseert dat tantrika’s streefden naar een staat van non-dualiteit oftewel eenheid. Als je wilt zien en ervaren dat alles in feite één is en liefde is, dan kun je in feite niet zeggen: ‘maar de dood/vlees/alcohol’ etc dan weer niet. Het hele idee om te denken in ‘goed en slecht’ werd in feite uitgedaagd. Tantrika’s oefenden zichzelf in het zien en ervaren van het heilige en het pure in het ‘goede’ maar ook in het ‘slechte’.
Klassieke tantra heeft vooral veel individuele meditaties terwijl neo-tantra veel meer het contact met de ander opzoekt. Klassieke tantra heeft ook heel duidelijk een theoretische basis (‘waarom doen we dit allemaal?’), iets wat ik in neo-tantra eigenlijk nooit ben tegengekomen.
Tantra voor jou
Laten we naar het hier en nu gaan: hoe zit het met tantra anno 2022 in het Westen?
De afgelopen decennia heeft zich een veelkleurig aanbod ontvouwd in de tantrawereld. Zo kun je allerlei workshops doen gericht op tantramassage maar je kunt ook ontdekken wat tantra in de vorm van meditatie inhoudt. Er zijn korte workshops, festivals, cursussen, retreats en jaartrainingen, met verschillende leraren en vanuit verschillende visies op tantra.
Daarnaast zijn er ook allerlei aanbieders waar je voor individuele sessies terecht kunt. Dat zijn vaak massages, maar het kan ook om bijvoorbeeld coaching gaan.
Het overgrote deel van de tantra in het Westen kunnen we neo-tantra noemen, maar we zien ook dat steeds meer mensen interesse krijgen in de diepgang die klassieke tantra hier aan toe kan voegen.
Waar lijkt tantra op?
Klassieke tantra heeft qua achterliggende visie zeker overeenkomsten met (klassieke hatha) yoga, maar er wordt niet echt gewerkt met asana’s (houdingen).
Tantra heeft veel meditatie in zich, maar het is een stuk actiever dan alleen het zitten op een kussentje. Ook lachen, huilen, dansen en vrijen kunnen als meditatie worden gedaan. En veel meditaties doe je samen met anderen. Tantra kan op mindfulness lijken, maar het is over het algemeen wat meer juicy; je sensualiteit en ook je seksuele energie (zonder dat je aan seks doet) zijn helemaal welkom.
Tot slot heeft klassieke tantra overeenkomsten met boeddhisme maar erkent het vooral ook het werken met energie. Dit betekent dat tantraworkshops, in ieder geval bij mij, een stuk actiever zijn dan bijvoorbeeld boeddhistische retreats.
Tantra bij Bliss Your Body
Zelf geef ik vanuit Bliss Your Body nu ruim 12 jaar tantraworkshops en -trainingen. Bij mij kun je tantra als belichaamd spiritueel pad beleven waarbij jij je weer helemaal kunt verbinden met je ware zelf. Dat kan wat vaag klinken, zeker als je hier nog niet zo veel ervaring mee hebt. Maar we houden het nuchter en aards, namelijk via beweging, energetisch lichaamswerk, ademwerk, actieve meditaties, stillen meditaties, contactoefeningen, aanraking, rituelen en sharing/inquiry. Dit alles gebeurt vanuit een combinatie van klassieke tantra en neo-tantra.
Risico’s van tantra
Tantra is intens. Toen ik er zelf zo’n 17 jaar geleden mee begon, heb ik dat zeker zo ervaren. In de groepen die ik toen als deelnemer deed was er veel naaktheid, zonder dat gevraagd werd of je dat wel wilde. Er waren de nodige heftige onderdelen waarbij meestal gewoon geacht werd dat je er aan meedeed. Termen als zenuwstelsel, consent of trauma vielen niet en begeleiding was, als ik het vergelijk met nu, beperkt aanwezig.
Voor mij zelf was het oké, ik was waarschijnlijk van mezelf voldoende gegrond en veilig gehecht om dit te kunnen dragen. Maar ik weet dat dit voor anderen soms anders was.
Toen ik zelf workshops begon te geven, nam ik in eerste instantie deze uitdagende vorm – met hier en daar een aanpassing – grotendeels over.
Echter, in de loop der jaren is er een hoop nieuwe kennis beschikbaar gekomen en die is intussen ook tot de tantrawereld doorgedrongen. Zo weten (of geloven) we nu dat activiteiten ook traumatisch kunnen zijn of een oud trauma kunnen oproepen.
Ook hebben zich de afgelopen jaren een paar misbruikvoorvallen door tantramasseurs voorgedaan. Dit alles heeft er voor gezorgd dat er meer voorzichtigheid in de tantrawereld is, dat er intussen volop oog is voor consent en trauma en dat er meer oog is voor mogelijk misbruik door een leraar of masseur. De oprichting van Stichting TantraWijzer draagt hier zeker ook aan bij.
Ook ikzelf ben in de loop der jaren zorgvuldiger, rustiger en subtieler gaan werken. Tegelijkertijd weet ik dat tantra ook altijd wat mag schuren. Tantra haalt je net wat uit je comfortzone en dat is ook precies waar de magie ligt.
Dit geldt trouwens ook voor mijzelf. Nog altijd vind ik het bijvoorbeeld een uitdaging om de gespannen gezichten van nieuwkomers aan het begin van een workshop te zien en er op te vertrouwen dat ze uiteindelijk zullen ontspannen. Maar dat is wel wat ik vrijwel altijd weer zie gebeuren en het is juist ook wat dit werk voor mij enorm vervullend maakt.
Voel je welkom om tantra bij mij of bij een andere aanbieder uit te proberen!
Foto: Etienne Oldeman
