Mijn vader leerde me om nooit zomaar naar buiten te gaan. Het is namelijk meer dan alleen je jas aantrekken en de deur opendoen. Naar buiten stappen is een transformatie als je stilstaat bij wat je dan ervaart. Je past je aan aan meer of minder licht, aan kou of warmte, en terwijl je lichaam zich aanpast, modificeren we allemaal onze geest. Hoe we dat doen, met hoeveel aandacht en welk ritueel, bepaalt mede onze identiteit in het algemeen en ons gevoel op dat moment. Het bepaalt hoe we kijken en zien, hoe we snuiven en ruiken, aanraken en voelen. Mijn vader noemde dat de ‘Kunst van het Buiten Zijn’.
Om die Kunst te overdenken en te verfijnen, begon ik in april 2024 met het bijhouden van een videodagboek op YouTube. Dat doe ik vanuit mijn zelfgebouwde ‘cabane’ in de Lorraine Gaumaise (noord-oost Frankrijk) de streek rond Montmédy, onder de titel ‘Closer to Landscape’.
Op Instagram deel ik daarnaast foto’s, boeken en tekstjes, ‘faits divers’. Waar de focus daar veelal ligt op natuur en moestuinen, tref je op YouTube vooral mensen die huisjes bouwen of opknappen. Maar ik zoek een niche: het landschap observeren, onderzoeken, ervaren en beleven, om daarover mijn gedachten met je te delen. Wat je kunt verwachten van mijn videodagboek zijn vaste onderdelen: landschapsbeelden, wandelingen, klussen, prakkeseren, koken en foerageren. Ook beantwoord ik vragen van kijkers, deel ik citaten én heb ik op mijn zoektocht naar verbinding met het landschap ook contact met haar bewoners.
Zo interviewde ik Xavier over hoe de regiobewoners brandhout verzamelen en tegelijk het bos onderhouden. ‘Met een loterij die we de ‘affouage’ noemen, wijst de gemeente een perceel aan waar ik de gemarkeerde bomen kan hakken en verwerken en zo het bos onderhouden, weer licht en ruimte maken’ aldus voormalig houtvester Xavier, zelf een boom van een vent.
Minstens zo interessant is het verhaal van de naar de regio teruggekeerde jonge boomkweker Mahieu die projecten ontwikkelt om met de aanleg van heggen tussen weilanden bij te dragen aan klimaatbeheer en ecologie. Onder het genot van een Orval (regiobrouwerij) is hij duidelijk over zijn motivatie: ‘Bomen planten moet NU, en ik kan niet rustig blijven zitten terwijl het klimaat opwarmt.’
Waarom nu?
Het begon allemaal twee jaar geleden toen vriend Theo langskwam in de cabane en ondersteboven was van de schoonheid van de omgeving . Voor mij was die inmiddels iets vanzelfsprekends geworden, iets wat je op een zeker moment nog wel savoureert, maar niet meer dagelijks herkent.
Eerder werkte ik aan veel projecten die gingen over ideeën en concepten met betrekking tot plaats-plek, betekenisgeving, identiteit, natuur en community. Daarvoor las en verzamelde ik van alles dat me inspireerde, maar voor mezelf had ik al die losse fragmenten, boeken met onderstreping en foto’s nooit echt geordend en op een rijtje gezet, maar bij de geboorte van het plan voor ´Closer to Landscape´ vielen al die zaken op hun plek.
Een vriend vroeg mij na het zien van de eerste video’s die nu op YouTube staan of ik nu wandelaar, kluizenaar, verhalenverteller of moestuinier was. Ik ben natuurlijk geen van allen en alles tegelijk. Ik wil buiten zijn in de prachtige omgeving van de Citadelle de Montmédy met haar iconische torenspitsen herkenbaar vanuit alle windstreken en imposante vestingwerken van de 17 e eeuws bouwmeester Vauban. En daar heb ik dit project als excuus bij gevonden.
Betekenis en rust
Sinds 2002 was ik al regelmatig te vinden hier in Montmédy. Een lang weekend, een week vakantie: meestal nét lang genoeg om te ontspannen en van het uitzicht te genieten. Mijn hele volwassen leven woonde ik in grote steden: eerst in Amsterdam, vervolgens in New York en toen weer terug naar Amsterdam. Er was altijd wel een prikkel om naar buiten te trekken, tussendoor en tijdens vakanties. Mijn camera toont nu naast de ‘vue panoramique’ de verborgen, vergeten verhalen achter het landschap en oude gebouwen en veldslagen vanuit mijn beleving en band met dat landschap, het wisselen van de seizoenen en de geschiedenis. En geeft vooral de rust weer die van deze omgeving uitgaat.
@petersosilie: "Love the new video! So calm and picturesque and peaceful. The lush green hills! ahhhh makes me want to escape the dreary berlin winter! Thank you for the lovely content, Menno!"
Relaxen en hard werken
De meeste reacties op mijn videodagboeken gaan over het ontspannende effect ervan op de kijker. Ze weerspiegelen kennelijk de rust die ik zelf ervaar door de verkenning van het landschap om me heen. Het is heerlijk om gewoon buiten te zijn, maar dat heeft slechts een vluchtig effect.
De Kunst van het Buiten Zijn heeft in zekere zin een ambachtelijke kant. Echt in de natuur ‘zijn’ is namelijk niet vrijblijvend. Een echt ontspannende ervaring vereist inspanning, tijd en vooral aandacht om wortel te schieten, om de ervaring en beleving te verdiepen. Zoals iedere vorm van kunst vaardigheid van de maker vereist, vraagt ‘buiten zijn’ ook om beoefening én om beperking.
De fixatie op één plek waarvandaan je de wereld in je opneemt, biedt kansen om andere dimensies te onderzoeken en vaardigheden te ontwikkelen om een band met het landschap te vormen. Verdiepen van de zintuiglijke beleving, opnemen van je omgeving naar binnen toe. Je verlaat je domein niet, maar beweegt/wandelt door en resoneert met het landschap en bekijkt het met eigen ogen, opent alle zintuigen.
Zo oefen ik het schetsen en tekenen van het landschap als een alternatieve manier van een dagboek bijhouden. Observeer en schets wat je ervaart. Tekenen is gewoon een andere manier om deel te nemen aan een landschap door je eigen reflectie te creëren. Wat ik nu al merk is dat hoe beter je naar het landschap kijkt, hoe beter je tekent, en hoe meer je tekent, hoe meer je ziet als je goed kijkt.
In mijn videodagboeken doe ik verslag van dit onderzoek naar het maakproces van mijn beleving en hoe dit de relatie tot het landschap bepaalt. En uiteraard ook wat dit mij over mijzelf leert. Het boek ‘The Craftsman’ van socioloog Richard Sennett is hierbij mijn routeplanner. Hij laat zien dat de ontwikkeling van iedere vorm van ambacht om een dialoog vraagt tussen doen en denken, tussen je begeven in het landschap en dat te overdenken, en dat als je hier een ‘gewoonte’ of oefening van maakt, dit zorgt voor een ritme tussen wat Sennett noemt ‘problemen oplossen en problemen ontdekken’. Het ontwikkelen van deze vaardigheid (zowel de lichamelijke beoefening als de verbeeldingskracht) heb je nodig om verder, om dieper bij de essentie van de beleving en je relatie met het landschap te komen.
Alle remmen los!
Ik observeer het landschap, denk na over wat ik heb gezien en kom steeds dichter bij mijn omgeving. Zo eet ik bijvoorbeeld ook wat er zoal lokaal groeit en wat producenten aanbieden. Ik weet weinig meer over de laatste trends in de Koreaanse cinema en geef minder om de Amerikaanse verkiezingen, maar begrijp inmiddels wél waarom er paddenstoelen groeien aan de voet van die ene boomstronk waar ik iedere dag langsloop. Ben ik nu een stadsmens op het platteland? Wil ik kritische afstand houden tot het arcadische buitenleven zoals je zo veel ziet op sociale media en dat als panacee gebruikt wordt voor alle stress van het dagelijkse leven? Immers, na een fikse wandeling in de vrieskou kun je bedenken ‘ik voel me een ander mens’, maar dat is vervlogen zodra je weer achter de laptop kruipt.
Sta je open in je eigen omgeving voor verbinding met alles en iedereen, en ben je bereid daar de tijd voor te nemen en als vaardigheid te ontwikkelen? Bij mij zijn de remmen los… Volg mij maar en we zien wel waar we uitkomen.
Mijn videodagboeken: beleef het met mij mee!
Check mijn YouTube videodagboek en abonneer je (gratis) via:
Youtube.com/@ClosertoLandscape
Je kunt nu nog aanhaken en mij volgen op mijn Instagram account, ook al ga ik binnen afzienbare tijd over op een ander Open Social platform:
